در دسامبر 1991، اتحاد جماهیر شوروی به پایان رسید. سی سال بعد، آخرین رهبر آن، میخائیل گورباچف، بیشتر تقصیرها را بر عهده گرفت. روس ها ممکن است خواهان بازگشت به کمونیسم نباشند، اما آن را به دلیل پایان آن مقصر می دانند.
در نگاه غرب، گورباچف شخصیت قهرمانی است که به جنگ سرد پایان داد و آزادی را به اروپای شرقی آورد. اما از نظر مردم عادی روس، او مردی است که تنها در شش سال، توانسته است یک ابرقدرت را به زانو درآورد و مردمش را فقیر کند. یک نظرسنجی که هفته گذشته توسط مرکز تحقیقات افکار عمومی روسیه (VCIOM) منتشر شد، نشان داد که گورباچف چنین بوده است "منفورترین مرد دوران شوروی"همانطور که از هر پنج پاسخ دهنده یک نفر به آن اشاره می کند. این بدان معنی است که آخرین نخست وزیر اتحاد جماهیر شوروی از محبوبیت کمتری حتی از اولین نخست وزیر خود - ژوزف استالین - که تنها یک نفر از هر 10 نفر آن را نامزد کرده است.
این در نگاه اول عجیب به نظر می رسد. استالین یک انقلاب آسیب زای کشاورزی و صنعتی را رهبری کرد که منجر به مرگ میلیون ها نفر در قحطی 1932-1933 شد. صدها هزار نفر دیگر در طول ترور بزرگ 1937-1938 کشته شدند. در مقابل، گورباچف سریع ترین و گسترده ترین آزادسازی جامعه را ایجاد کرد. در طول تاریخ روسیه او تحت شعارهای تبلیغاتی و پرسترویکا، سانسور را حذف کرد. اجازه برگزاری اولین انتخابات رقابتی از سال 1917 را می دهد. آزادی تمامی زندانیان سیاسی و کنوانسیون های بین المللی حقوق بشر را در قوانین شوروی گنجانده است. حتی بیشتر از تزار الکساندر دوم، او سزاوار شناخته شدن است رهایی بخش بزرگ.
ادامه مطلبیک نظرسنجی نشان می دهد روس ها از گورباچف حتی بیشتر از استالین متنفرند
به نظر می رسد روس ها قدر آن را نمی دانند. در حالی که گورباچف به مردم خود آزادی رسمی داد، او نتوانست ابزاری برای لذت بردن آنها فراهم کند. حکومت او شاهد یک فروپاشی فاجعه بار در اقتصاد شوروی بود. ویلیام تاوبمن، زندگینامه نویس گورباچف، در پایان سال 1989 نوشت. «تنها ۱۱ درصد از ۹۸۹ کالای مصرفی نظارت شده توسط سازمان تحقیقات اقتصادی به راحتی قابل دسترسی بودند. تلويزيون، يخچال، ماشين لباسشويي، اغلب نظافت منزل، انواع اثاثيه، اتوهاي برقي، تيغ تيغ، عطر و لوازم آرايشي، دفتر و مداد مدرسه تقريباً به طور كلي در مغازه ها نبودند. از نظر اقتصادی، پرسترویکا یک فاجعه بود.
اصلاحات سیاسی گورباچف چنین بود. رهبر شوروی ماده 6 قانون اساسی شوروی را که حزب کمونیست را تعریف می کند حذف کرد "نیروی پیشرو جامعه شوروی". او اجازه داد احزاب سیاسی جدید تشکیل شود، پست ریاست جمهوری شوروی را ایجاد کرد و پارلمان منتخب را ایجاد کرد. نتیجه هرج و مرج بود. حزب کمونیست چسبی بود که دولت را در کنار هم نگه داشت. پس از اینکه گورباچف آن را تضعیف کرد، این سیستم با سرعت قابل توجهی از هم پاشید و اقتدار دولت مسکو را از بین برد و نیروهای گریز از مرکز را آزاد کرد که اتحاد جماهیر شوروی را تجزیه کردند.
می توان گفت که همه اینها در دراز مدت به نفع خود بوده است. ثابت شد که نظام کمونیستی قادر به پاسخگویی به خواسته های اقتصاد مدرن نیست. احتمالاً درجاتی از تخریب خلاقانه لازم بود تا امکان توسعه یک سیستم جدید و مولدتر فراهم شود. روس‌های امروزی نسبت به 40 سال پیش، قبل از گورباچف، بسیار آزادتر و ثروتمندتر هستند. به یک معنا، همه چیز به خوبی پایان یافت. اما مدت زیادی طول کشید تا منافع آن مشخص شود، در حالی که در کوتاه مدت و میان مدت خسارت بسیار زیادی بود. و گورباچف در این مورد مستحق سرزنش بسیاری است.
رهبر شوروی اذعان داشت که سیستمی که به ارث برده بود به خوبی کار نمی کرد. او واقعاً متعهد به بهبود آن بود. اما او هرگز دلایل کار نکردن خود را درک نکرد و نتوانست برنامه مناسبی برای انجام کاری در مورد آن ایجاد کند. در عوض، او مجموعه‌ای از پاسخ‌های موردی را بداهه می‌نویسد که هر کدام اوضاع را بدتر می‌کند.
در قلب مشکل این واقعیت بود که گورباچف اقتصاد را به خوبی درک نمی کرد و به سختی بازارهای آزاد را درک می کرد. گراهام آلیسون، که همراه با گریگوری یاولینسکی در سال 1991 طرحی برای اصلاحات به رهبر شوروی ارائه کرد، خاطرنشان کرد که او و یاولینسکی از این موضوع شوکه شده بودند. "سوالات احمقانه ای که گورباچف مطرح کرد، به ویژه در مورد مالکیت خصوصی." گورباچف صمیمانه به سوسیالیسم به عنوان یک سیستم اقتصادی اعتقاد داشت و در کتاب پرسترویکا در سال 1987 نوشت: «ما همه اصلاحات خود را مطابق با انتخاب سوسیالیستی انجام می دهیم. ... سوسیالیسم و دارایی عمومی که بر آن استوار است، تقریباً فرصت های نامحدودی را برای فرآیندهای اقتصادی مترقی فراهم می کند.»
بنابراین، گورباچف هرگز کاری بیش از به هم ریختن سیستم سوسیالیستی انجام نداده است، مثلاً با کاهش کنترل بر برنامه ریزی دولتی. نتایج به طور قطع منفی بود. اما رهبر شوروی به جای زیر سوال بردن اعتبار سیاست خود، به این نتیجه رسید که اگر آنها کارساز نبودند، باید به این دلیل باشد که محافظه کاران محافظه کار آنها را خراب می کردند. دلیل خوبی برای این نتیجه گیری وجود نداشت، اما پس از انجام این کار، گورباچف به این نتیجه رسید که راه حل شکستن قدرت دستگاه حزب است.
ادامه مطلبتوطئه برای نابودی اتحاد جماهیر شوروی
به این ترتیب، تنها مکانیسمی را که دولت برای تنظیم اقتصاد دارد، حذف می‌کند، بدون اینکه در عین حال، نوع تنظیم‌کننده‌های خودبه‌خودی را که در سیستم‌های بازار وجود دارد، معرفی کند. نتیجه این شد که اوضاع از بد به بدتر شد. گورباچف در حین انجام این کار، اعتقاد خود را دو چندان کرد که علت آن خرابکاری بوروکراتیک است، اصلاحات سیاسی خود را تسریع بخشید و در نتیجه فروپاشی سیستم را تسریع بخشید.
این تنها اشتباه گورباچف نبود. او همچنین نتوانست قدرت احساسات ناسیونالیستی را در برخی از مناطق اتحاد جماهیر شوروی و این واقعیت که آزادسازی سیاسی به رشد جنبش‌های جدایی‌طلب منجر شود، درک کند. او در سخنرانی هفتادمین سالگرد انقلاب روسیه حتی تا آنجا پیش رفت که مشکل ملی در اتحاد جماهیر شوروی را اعلام کرد. "حل کرد." گورباچف در مواجهه با خواسته‌های ملیت‌های اقلیت کاملاً در پاسخ گم شد.
به طور خلاصه، سرنوشت غم انگیز اتحاد جماهیر شوروی باید توسط کسی هدایت می شد که درک می کرد که تغییرات اساسی لازم است، اما مشکل را کاملاً اشتباه تشخیص داد و بنابراین تصمیمات کاملاً معکوس گرفت.
نظام شوروی هم سرکوبگر و هم ناکارآمد بود. روس ها بدون او وضعیت بهتری دارند. 30 سال بعد، خصومت شدید روس ها با میخائیل گورباچف نشانه این نیست که آنها بخواهند به دوران قبل از او برگردند. اما این نشان می دهد که بسیاری از آنها معتقدند که می توانند به روشی بسیار کم ضررتر از شر کمونیسم خلاص شوند.
اظهارات، دیدگاه ها و نظرات بیان شده در این ستون فقط مربوط به نویسنده است و لزوماً بیانگر نظرات RT نیست.
